İnşaat Muhasebesi
Özel inşaat işletmeleri birer üretim işletmesidir. İşletmeler, üretim giderlerini kendi nam ve hesaplarına yapmakta ve inşa ettikleri yapıları satmaktadırlar. Bunun dışında inşaat taahhüt işletmeleri, faaliyetleri yönünden üretim işletmesi gibi görünselerde hizmet işletmesi sayılırlar, çünkü:
- Kendi istedikleri değil müşterilerinin istediği yapıyı inşa etmektedir.
- İnşa edilecek yapı için gerekli girdileri yapacakları sözleşmeye göre bizzat temin etseler bile tedarik işlemi kendi namlarına fakat sonuçta müşteri hesabına olacaktır.
- Faaliyet karı, önceden sözleşme ile belli edilmiş bedel içinde yer almaktadır.
- İnşa edilen yapının pazarlanması için çaba gösterilmez.
Hem özel inşaat işletmeleri, hem de inşaat taahhüt işletmeleri, kanunda belirtilen hadleri aştıkları durumlarda 7/A sistemini; aşamadıkları durumda ise 7/B sistemine göre kayıtlarını tutacaklardır.
7/ A Seçeneğini kullanan öel inşaat işletmeleri, maliyet giderlerini 710, 720, 730 nulu hesaplara kaydederken; aynı sistemi kullanan inşaat taahhüt işletmeleri maliyet giderlerini 740 no'lu hesaba kaydedeceklerdir. Bu açıklamalara göre her iki türdeki inşaat işletmelerinin Tekdüzen Hesap Planın da kullanacakları hesaplar aşağıdaki gibi olacaktır.
| Kullanılacak Gider Hesapları | Özel İnşaat İşletmeleri | İnşaat Taahhüt İşletmeleri |
| 7/A Sistemi Uygulayan | 710, 720, 730, 750, 760, 770, 780 | 740, 750, 760, 770, 780 |
| 7/B Sistemi Uygulayan | 791, 792, 793, 794, 795, 796, 797, 798, 799 | |
Avans İşlemleri:
159 Verilen Sipariş Avansları: Üçüncü şahıslara mal ya da hizmet karşılığı yapılan ödemelerde 159 verilen sipariş avansları hesabı borçlandırılır, mal veya hizmet tesliminde ise hesap alacalandırılarak kapatılır.
Örnek: HG işletmesi yapmakta olduğu X inşaatında kullanmak üzere satın alacağı danışmanlık gideri için sözleşmede belirlenmiş 3.000 TL + KDV’nin %25 ini avans olarak vermiştir.
Avansın Verilmesi:
| Mad. No | AÇIKLAMA | BORÇ | ALACAK |
| 1 | ..................................../...................................... 159 Verilen Sipariş Avansları Hesabı 100 Kasa Hesabı ......................Avans verilmesi............... |
750 |
750 |
Sözleşmenin bitiminde verilen avans düşüldükten ve yasal kesintiler ve KDV hesaplandıktan sonra kalan kısım 3. şahsa ödenmiştir.
Avansın Kapatılması:
| Mad. No | AÇIKLAMA | BORÇ | ALACAK |
| 1 | ..................................../...................................... 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı 100 Kasa Hesabı ......................Avansın kapatılması............... |
3.000 |
|
195 İş Avansları: İşletme adına mal ve hizmet satın alacak, işletme adına bir kısım gider ve ödemeleri yapacak personel e personel dışındaki kişilere verilen iş avanslarının izlendiği hesaptır. Avans verildiğinde bu hesaba borç; avans alanın ibraz ettiği harcama veya ödeme belgelerine dayanılarak ilgili hesapların borcu karşılığında, bu hesaba alacak kaydedilir.
Örnek: HG işletmesi iş makinesi şoförüne akaryakıt gideri olarak kullanmak üzere 1.600 TL ödeme yapmıştır. İş makinesi şoförü akaryakıt gideri olarak KDV dahil 1.180 TL fatura ibraz edip kalan kısmı nakden işletmeye ödemiştir.
Avansın Verilmesi:
| Mad. No | AÇIKLAMA | BORÇ | ALACAK |
| 1 | ..................................../...................................... 195 İş Avansları Hesabı 100 Kasa Hesabı ......................Avans verilmesi............... |
1.600 |
1.600 |
Avansın Kapatılması:
| Mad. No | AÇIKLAMA | BORÇ | ALACAK |
| 1 | ..................................../...................................... 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı 195 İş Avansları Hesabı ......................Avansın kapatılması............... |
1.000 |
|
196 Personel Avansları: Personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben önceden ödenen avansların izlendiği hesaptır. Yapılan ödemeler bu hesaba borç; nakden iadeler ile istihkaklardan kesilen tutarlar ve tevdi edilen belgeler tutarı alacak kaydedilir.
Örnek: HG işletmesi işletme çalışanı X'in Ocak 2006 maaşına mahsuben 420 TL avans ödenmiştir. Çalışanın net ücreti 1.433 TL olarak hesaplanmış ve avans düşüldükten sonra kalan tutar çalışana nakit olarak ödenmiştir.
Avansın Verilmesi:
| Mad. No | AÇIKLAMA | BORÇ | ALACAK |
| 1 | ..................................../...................................... 196 Personel Avansları Hesabı 100 Kasa Hesabı ......................Avans verilmesi............... |
420 |
4200 |
Ücretin Ödenmesi ve Avansın Kapatılması:
| Mad. No | AÇIKLAMA | BORÇ | ALACAK |
| 1 | ..................................../...................................... 335 Personele Borçlar Hesabı 196 Personel Avansları Hesabı .....Ücretin Ödenmesi ve Avansın Kapatılmas........ |
1.433 |
420 |
İNŞAAT İŞLETMELERİ KAYIT SİSTEMİ
Stok İşlemleri:
150. İlk Madde ve Malzeme: Üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere işletmede bulundurulan hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin izlendiği hesaptır. İşleyişi : Satın alındıkları ya da üretildikleri maliyet bedelleri ile bu hesabın borcuna, üretime verildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde ise hesabın alacağına kaydedilir
Örnek: X İNŞAAT TAAAHHÜT işletmesi inşaat işlemlerinde kullanmak üzere 45.000 TL + KDV tutarında demir satın almış ve bedeli nakit ödenmiştir. Ayrıca malın nakliyesi için 2.000 TL + KDV ödenmiştir.
a) Satın alma kaydı
| Mad. No | AÇIKLAMA | BORÇ | ALACAK |
| 1 | ..................................../...................................... 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı 100 Kasa Hesabı İlk madde ve malzemenin peşin alımı |
45.000 |
|
b) Nakliye için yapılan ödeme kaydı
| Mad. No | AÇIKLAMA | BORÇ | ALACAK |
| 1 | ..................................../...................................... 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı 100 Kasa Hesabı Nakliye için peşin ödeme yapılması |
2.000 |
|
Sabit Varlık İşlemleri: İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmini yararlanma süresi bir yıldan fazla olan fiziki varlık kalemlerinin ve bunlarla ilgili birikmiş amortismanların izlendiği hesap grubudur. Bu rupda aşağıdaki hesaplar yer alır.
250. Arazi ve Arsalar: İşletmeye ait her türlü arazi ve arsaların izlendiği hesaptır.
251. Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri: Herhangi bir işin gerçekleşmesini sağlamak veya kolaylaştırmak için; yeraltında veya yerüstünde inşa dilmiş her türlü yol, hark, köprü, tünel, bölme, sarnıç, iskele vb. yapıların izlendiği hesaptır.
252. Binalar: Bu hesap işletmenin her türlü binaları ve bunların ayrılmaz parçalarının izlendiği hesaptır.
253. Tesis, Makine ve Cihazlar: Üretimde kullanılan her türlü makine, tesis ve cihazlar ile bunların eklentileri ve bu amaçla kullanılan aşıma gereçlerinin (Konveyör, Forklift vb) izlendiği hesaptır. Bu hesap kullanım amaçlarına ve makine çeşitlerine göre bölümlenebilir.
254. Taşıtlar: İşletme faaliyetlerinde kullanılan tüm taşıtların izlendiği hesaptır. Ulaştırma sektöründe hizmet üretimi amacıyla kullanımda olan tüm taşıt araçları da bu hesapta izlenir. Ancak. ulaştırma sektöründe ana retimde kullanılan taşıt araçlarının toplam tutarı bilanço dipnotlarında gösterilir.
255. Demirbaşlar: İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü büro makine ve cihazları ile döşeme, masa, oltuk, dolap, mobilya gibi maddi varlıkların izlendiği hesaptır.
256. Diğer Maddi Duran Varlıklar: Yukarıda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen özellikle kendi bölümlerinde anımlanmayan diğer maddi duran varlıkların izlendiği hesaptır.
258. Yapılmakta Olan Yatırımlar: İşletmede, yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili harcamaların izlendiği hesaptır. İşleyişi: Yapılmakta olan yatırım projelerine direkt ve endirekt şekilde gelen harcamalar bu hesaba borç: tamamlanan yatırım bedelleri ilgili maddi duran varlık hesabına borç kaydedilerek, bu hesaba alacak kaydedilir.
260. Haklar: İmtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve ünvan gibi bir bedel ödenerek elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin işletmeye belirli alanlarda tanıdığı kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan harcamaları kapsar. İşleyişi: Edinilen haklar, maliyet bedelleri ile bu hesaba borç kaydedilir. Yararlanma süreleri içerinde, yararlanma sürelerinin belli olmaması durumunda, 5 yıllık sürede eşit taksitlerle itfa olunarak yok edilir.
261. Şerefiye: Bu hesap, bir işletme devralınırken katlanılan maliyet ile söz konusu işletmenin rayiç bedelle hesaplanan net varlıklarının (öz varlık) değeri arasındaki olumlu farkların izlenmesinde kullanılır. Şerefiye hesaplanırken rayiç bedelin tespit edilmemesi halinde, net defter değeri esas alınır. İşleyişi: Ödenen şerefiye bedellerinin tamamı bu hesabın borcuna kaydolunur. Yok edilmeleri amortisman yoluyla 5 yıl içinde eşit taksitlerle yapılır.
262. Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri: İşletmenin kurulması, yeni bir şubenin açılması, işlerin sürekli olarak genişletilmesi için yapılan ve karşılığında maddi bir değer elde edilmeyen giderlerin aktifleştirilmeleri durumunda izlendiği hesaptır. İşleyişi: Maliyet değerleri ile bu hesaba borç kaydedilir. yok edilmeleri amortisman yolu ile olur. Genelde beş yılda eşit taksitlerle itfa olunarak yok edilir.
263. Araştırma ve Geliştirme Giderleri: İşletmede yeni ürün ve teknolojiler oluşturulması mevcutların geliştirilmesi ve benzeri amaçlarla yapılan her türlü harcamalardan, aktifleştirilen kısmının izlendiği hesaptır. İşleyişi: Maliyet değerleri ile bu hesaba borç kaydedilir. 5 yıl içinde eşit taksitlerle itfa edilerek yok edilir.
264. Özel Maliyetler: Kiralanan gayrimenkullerin geliştirilmesi veya ekonomik değerinin sürekli olarak artırılması amacıyla yapılan giderler ile (Normal bakım, onarım ve temizleme giderleri hariç) bu gayrimenkulun kullanılması için yapılıp kira süresinin sonunda mal sahibine bırakılacak olan, varlıkların bedellerini kapsar. İşleyişi: Yapılan harcamalar hesaba borç kaydedilir. Bu harcamalar kira süresi içerisinde, kira süresinin beş yıldan fazla olması durumunda da beş yılda eşit tutarlarla, amorti edilir.
267. Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar: Yukarıda sayılanların dışında kalan diğer maddi olmayan duran varlık kalemlerinin izlendiği hesaptır.
kaynak: www.muhasebedersleri.com
